COVİD-19

Covid-19 2020 yılının Mart ayında Çin’den bütün dünyaya yayılarak pandemi adını almıştır. Covid-19’un dünya üzerindeki bir yıldan fazla zamandır devam eden hükümdarlığı tabiki hem fizyolojik sağlığımızı hem de psikolojik sağlığımızı çok etkilemiştir ve etkilemeye devam edecektir. Covid-19 insanlar üzerinde hem yakınlarının kaybı açısından hem de hastalığa bireylerin kendilerinin yakalanması kaygısı açısından  iki yönlü bir travmaya sebep olmaktadır. Pandemi bitse dahi Covid-19’un yarattığı bu travmanın etkileri fizyolojik sağlıkta son bulup; travma sonrası stres bozukluğu ve post travmatik stres bozukluğu olarak çoğu insanın psikolojik sağlığında görülmeye devam edecektir.

Travma Nedir?

Kişinin ölüm tehdidi altında olması, ağır yaralanma veya yaralanma tehdidinin olması ya da başka birinin ölümü, ölüm tehdidi altında kalması ya da ağır yaralanması gibi durumlara şahitlik etmek, çevresinden birinin ani şekilde ölümü, çevresindeki bireylerin ya da kendisinin işkenceye, istismara veya ihmale maruz kalması gibi sebepler kişilerde travma olarak nitelendirilen sorunlara yol açmaktadır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?

Travmatik olaylar kişilerde çok yüksek düzeyde stres tepkilerinin ortaya çıkmasına neden olur. İnsanlar günlük yaşamlarında ortaya çıkabilecek stres durumlarına psikolojik olarak hazırlıklıdırlar, daha beklendik ve sıradan stresle baş etmek zorunda kalmak kişileri bir bozukluk olarak nitelendirilebilecek kadar strese sokmaz. Fakat aniden gelişen, hayatın olağan akışından farklı gelişen travmatik yaşantılar kişilerde stres bozukluğuna sebep olur. Travmatik bir olay yaşandığında kişi kendini koruyabilmek için stres hormonu salgılar ve tehlike geçse dahi olası yeni tehlikeye karşı vücutta stres hormonu bir süre daha kalmaya devam eder. Bu sebeple travmatik yaşantıdan sonra bile en ufak bir uyaranla kişi tekrar daha önce tehdit durumunda gösterdiği tepkilerin aynısını ya da benzerini gösterir. 

Kişilerde travma sonrasında görülebilecek 3 tepki vardır. Bunlar;

• İstenmeden akla gelen görüntüler ve düşünceler; kişiler istemeden bu düşünce ve görüntülere hatırlamak istemeseler dahi maruz kalırlar. Genellikle travmatik yaşantının en acı verici kısımları zihinlerinde yer tutar.
• Kaçınma; travmatik yaşantının verdiği acı ile kişiler travmatik olayın yaşandığı, mekan, duygu, etkinlik, yollar gibi benzer uyaranlardan kaçınmaya çalışır.
• Fizyolojik uyarılmışlık; travmatik yaşantılar kişilerde sürekli bir uyarılmışlık haline sebep olur, travmatik yaşantısı olan bireylerde sürekli hızlı kalp atışı, avuç içlerinin terlemesi, uykuya dalmada güçlük, beslenme bozuklukları, dikkat ve konsantrasyonla alakalı sorunlar gibi belirtiler görülür.

Travma sonrası stres tepkilerinin travmatik olay yaşandıktan 6 ay sonrasında devam ediyor olması Travma Sonrası Stres Bozukluğu olarak adlandırılır. Covid-19 pandemisi bireylerde travma sonrası stres bozukluğuna sebep olmakta ve yaşamı fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz hissettirmektedir. 

 Travma Sonrası Stres Bozukluğu Terapisi

Kişiler terapi odasına içlerinde bir çok kuşku ve şüphe ile girerler. Onlara, acılarının büyüklüğünü ve etkilerini başka bir insanın asla anlayamayacağı düşüncesi hakimdir. Anlasa dahi bu travmatik anıya terapistin dayanamayacağını düşünürler. Böyle bir durumda terapistin yapacağı ilk adım danışanda içsel iyileşmenin oluşabilmesi için çaba harcamaktır. İçsel iyileşme yaşanan travmatik olayın bir bozukluk olarak tanımlanmasına sebep olan patolojik etkilerini hafifleterek danışanın daha çok uyum sağlayabileceği etkiler haline dünüştürebilir.

Diğer yandan travma yaşayan kişiler bir tür bölünme yaşarlar, bir yandan acıyı hatırlatan her türlü uyarandan uzak kalmayı hatırlamamayı dileseler de diğer yandan sürekli olarak bu travmatik acıyı arttıran davranışlarda da bulunabilirler. 

Terapide uygulanacak teknik ve yöntemler terapistin seçtiği ekole ve tekniğe göre değişiklik gösterebilmektedir. Travma sonrası stres bozukluğu iyileştirilmez ise günlük hayat işlevlerinde ciddi sorunlara sebep olur kişinin yaşamını olumsuz şekilde etkiler. Travma sonrası stres bozukluğu yaşıyorsanız veya yaşayan yakınlarınız varsa güvendiğiniz bir psikologdan ya da merkezden yardım alınız.