ÇOCUKLARDA AKRAN ZORBALIĞI NEDİR ?
Bir çeşit saldırganlık türü olan akran zorbalığı, günümüzde çocuklar arasında sıkça karşılaşılan problemlerden birisidir. Bu durum hem zorbalık yapan çocuğa hem de zorbalık gören çocuğa ciddi anlamda zarar verebilmektedir. Bu yazımızda çocuklarda akran zorbalığı konusunda detaylı bir inceleme yapacağız.
Bir kişi veya bir grup tarafından kasıtlı olarak, tekrarlayıcı bir şekilde, sözel veya sözel olmayan saldırganca, zarar verici ve huzursuz edici davranışların bütününe akran zorbalığı denir. Zorbalık, genellikle ilk olarak şaka yapma yolu ile başlar ve bu şakaların giderek şiddeti artması durumda rahatsız edici faktör taşımaya başlar.
Taraflar arasında güç eşitsizliği (zorba davranış gösteren ve zorbalığa maruz kalan çocuk arasında fizyolojik ve psikolojik olarak eşitsizlik bulunması) vardır. Genellikle diğerlerinden farklı olarak değerlendirilen çocuklar, zorbalığa maruz kalır.
Zorba davranışlar uygulayan çocuk; yaşça daha büyük, fiziksel açıdan daha güçlü, sosyoekonomik düzeyinin daha iyi olması gibi veya sosyal olarak daha kalabalık bir gruptan olabilir. Zorba davranışlara maruz kalan çocuk ise; fiziksel olarak daha güçsüz, sosyoekonomik düzeyinin daha altta olduğu, çocuğun diğerlerinden daha çalışkan olması, içine kapanık veya sessiz olması, konuşma bozukluklarının olması veya başka bir rahatsızlık olması gibi durumlar zorbalığa uğrama ihtimalini arttırmaktadır. Ayrıca dil, din, ırk veya fiziksel görünüm gibi farklılıklar yüzünden de bu ihtimal artabilir.
Zorbalığın Türleri Nelerdir?
- Fiziksel Zorbalık: Saç çekme, itme, çekme, yumruk atma, tekme atma tehlikeli aletlerle saldırma, kişisel eşyalara zarar verme veya el koyma gibi fiziksel olarak zarar vermeyi içerir.
- Sözel Zorbalık: İftira atma, hakaret etme, lakap takma, fiziksel özelliklerle alay etme, söylenti çıkarıp yaymak gibi sözel olarak zarar vermeyi içerir.
- Sosyal Zorbalık: Gruptan dışlama, yalnız bırakma, hakkında dedikodu çıkarma, diğerlerini ona karşı kışkırtma, görmezden gelme gibi davranışları içerir.
- Cinsel Zorbalık: Cinsel temasta bulunmaya çalışma, cinsel içerikli sözler veya küfürler söyleme, giysilerini isteği dışında çıkartma gibi sözel veya fiziksel olarak tacizde bulunma davranışlarını içerir.
- Siber Zorbalık: İnternet ortamında tehdit amaçlı mesajlar göndermek, kişiyi küçük düşürme, izinsiz olarak çekilen fotoğraf ve videoları yayma, hakaret içerikli mesajlar gönderme ve paylaşımlar yapma gibi davranışları içerir.
Yapılan bazı araştırmalara göre; erkek çocukların kız çocuklara göre daha çok zorbalık yaptığı veya zorbalığa uğradığı görülmüştür. Ayrıca erkek çocukların fiziksel zorbalığa karşı bir yönelimi varken, kız çocuklarının daha çok sözel ve sosyal zorbalığa başvurduğu da bulgular arasındadır.
Akran Zorbalığının Nedenleri Nelerdir?
Anne ve babaların çocuklarına karşı tutundukları tutumlar, çocuklarda akran zorbalığı durumunun en önemli nedenleri arasındadır. Çocuğa karşı yeterince sevgi ve ilgi göstermeyen, ihmal eden, görmezden gelen ailelerin çocuklarının saldırgan davranışlara eğilimli olma ihtimalleri yüksektir.
Ebeveynleri tarafından fiziksel cezalandırma yöntemi ile disipline edilen ve bu gibi aile ilişkilerinin kötü olduğu ortamlardaki çocuklar, kendilerini sevmiyor olabilir. Buna bağlı olarak da çocuk, akranlarına şiddet uygulayarak ailesine kendisini kanıtlamak isteyebilir.
Zorbalık, büyütülme tarzı ve oluşan kişilik özellikleriyle de ilişkilidir. Şımarık büyütülen, her istediği alınan veya yapılan çocuklar, gücün ve kontrolün elinde olmasını sevdiklerinden dolayı zorbalığa başvurabilir.
Daha çok ergenlik döneminde ortaya çıkan ön planda olma isteği ile birlikte çocuklar; sert, kırıcı ve küçük düşürücü hareketlerde bulunarak zorba davranışlar gösterebilirler.
Akran Zorbalığı ile Baş Etme Yolları
Aileler ve öğretmenler, çocuklar ile iyi bir iletişim halinde olmalıdırlar.
Çocuğun teknolojiyi doğru bir şekilde kullanması en önemli faktörler arasındadır. Bu yüzden saldırgan veya şiddet eğilimi içeren oyun ve video içeriklerinin çocuklara izletilmemesi önemlidir.
İyi bir ebeveyn olarak şiddetten ve olumsuz davranışlardan kaçınarak, çocuğa örnek davranışlar sergilemeye özen gösterilmelidir. Çünkü çocuklar, kişiliğini oluştururken öncelikle ebeveynlerini rol model alacaktır. Ayrıca okuldaki öğretmenleriyle de irtibat halinde olun.
Akran zorbalığı, çocuklara basitçe anlatılmalı; böyle bir duruma maruz kaldığında aileyle veya öğretmenleriyle konuşması gerektiği ya da maruz kalan başka birini gördüğünde ona bunun kötü bir durum olduğunu ve hemen yetişkin biriyle bunu paylaşması gerektiğini öğrenmesi ve bilmesi gerekir.
Akran Zorbalığının Çocuklar Üzerindeki Etkisi
Akran zorbalığı davranışına maruz kalan çocukların okul başarısında düşüşler ve dikkatini derslerine değil de zorbalığa hedef olmaktan nasıl kaçacağı üzerine yönelttiği görülmüştür.
Çevresindeki diğer arkadaşlarına göre; daha içine kapanık, daha huzursuz ve daha stresli olduğu; buna bağlı olarak çocuğun okula gitmek istememesine, okuldan kaçmasına veya okulu sevmeyip okul fobisi geliştirmesine sebep olabilmektedir. Anne ve baba, çocuğunun akran zorbalığına maruz kaldığını veya bu davranışları sergilediğini gözlemliyorsa mutlaka bir uzmandan destek almalıdır.