BEBEKLERDE DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Bebeğinin gelişiminde ve pek çok konuda bilgi sahibi olmak isteyen ebeveynler vardır ve ebeveynlerin bebeklerle ilgili bilgi sahibi olması da bebeğinin sağlıklı gelişimi açısından önemlidir. Çünkü bebeklerle ilgili her konuda olmasa da birçok konuda bilgi sahibi olan ebeveynler, çocuklarının gelişimlerinde dikkat çeken herhangi bir durum olduğunda müdahalede bulunarak sorunun devam etmesini veya daha da büyümesini engelleyebilirler.
Yaşadığımız çağda da bebekler ve çocuklarda en sık karşılaşılan problemlerinden biri olan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu rahatsızlığı vardır. Bu nedenle bebeklerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu durumu ise ailelerin bilgi sahibi olması gereken önemli bir konulardan biridir. Öncelikle her iki rahatsızlığı ayrı ayrı ele alarak inceleyelim.
- Bebeklerde Dikkat Eksikliği Nedir?
Dikkat eksikliği; tıbben bebeklerde ya da çocuklarda ayına ya da yaşına uygun olarak beklenilen davranışları göstermeme/uygulamama hali ile birlikte bir şeye odağını toplayamaması anlamına gelmektedir. Fakat bebeklerde ya da çocuklarda tüm davranışlar aynı ayda olmalı diye bir kural yoktur çünkü her çocuk kendine özeldir ve bazı şeyler için zamanını beklemektedir. Nasıl ki her bebek ya da çocuk aynı anda yürümüyor veya konuşmuyorsa, diğer davranışlarında da farklılıklar göstermesi gayet normal bir durumdur.
En belirgin farklılıkları ise dikkat süresi ile ortaya çıkabilmektedir. Bebeklerde dikkat eksikliği belirtileri ise öncelikle dikkat süre açısından kontrol edilebilir çünkü bebeklerin dikkat süreleri oldukça kısıtlıdır. Bu yüzden bebeklerde bunu anlayabilmek için eline verilen oyuncak ile ne kadar zaman geçirdiğine bakılabilir.
Ebeveynler, bebeklerinde dikkat eksikliğini 2.5-3 yaş arasında ancak anlayabilirler. Ayrıca bebeğin bir şeylerle uzun süre ilgilenmiyor olması, dikkat eksikliğinin kesin belirtisi değildir fakat takip edilmesi gereken bir durumdur. Bebeklerde dikkat eksikliği, ilerleyen dönemlerde kişinin aile, sosyal ve iş hayatını tehlikeye atabilen bir sorun haline dönüşebilir.
Ancak çoğu zaman bebeklerde dikkat eksikliğinin fark edilmesi, oldukça güç olabilir çünkü günlük hayatta yerinde duramayan, söz dinlemeyen veya olup olmadık zamanlarda değişik davranışlar sergileyerek dikkatini toplayamayan birçok çocukla karşılaşıyoruz. Aileler ve çevredeki insanlar ise bu gibi davranışları sergilen çocuklar için yaramaz veya tembel olarak nitelendirme yaparken aslında problemin dikkat eksikliğinden kaynaklandığını atlayabiliyorlar.
- Bebeklerde Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Bebeklerde hiperaktivite bozukluğu; bebeğin yaşına, ayına ve gelişim seviyesine uygun olmayan davranışlar göstermesiyle ortaya çıkan hareketlilik ile; anne karnındayken görülmeye başlanılan ve bebeğin doğması ile devam eden davranışsal bir bozukluktur.
Hiperaktivitenin başlangıç yaşı genellikle 3-4 yaş olarak bilinse de hiperaktivite belirtileri daha küçük yaşlarda hatta bebeklik döneminde de ortaya çıkabilir. Bu yüzden ebeveynlerin, aşırı hareketli olduğu görülen bebeklerinin, hiperaktivite şüphesi ile davranışlarına dikkat edip izlemeleri öneriliyor. Ayrıca erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 2-3 kat daha yaygın olduğu biliniyor.
Hiperaktivite bozukluğu olan bebekler; yerinde duramama, sakin kalmakta güçlük çekme, aşırı derecede hareketli davranışlar gösterme gibi davranışlar gösterir. Her an hareket halindedirler ve sürekli el ve ayaklarını oynatırlar. Fakat gösterdikleri bu davranışlar onların ellerinde olmadan ortaya çıkar ve hiperaktivite bozukluğu olan bebekler, pek çok problemle karşı karşıya kalır. Bu problemler, bebeğin çocukluk dönemine geçişinde, okul hayatında ve sosyal yaşantısında başarısızlıklara sebebiyet verebilir.
Okul çağına geldiklerinde ise bu hareketlilik durumu daha fazla ön plana çıkarak çevresindeki insanları da etkilemeye başlar. Ayrıca okul döneminde çocuğun dersler/ödevler gibi konularda akranlarından geri kalmasına, zaman içerisinde yetersizlik hissi ve özgüven zedelenmesine neden olabilir.
- Bebeklerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, çoğunlukla bebeğin doğumundan sonraki gelişimine bağlı olarak 2 yaş bebeklerde artış göstermeye başlar. Ebeveynlerin, dikkatli bir gözlem ile anlayabilecekleri ve bebeklerinde olabilecek dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- Bebeğin bir şeye odaklanmasında güçlük çekmesi ve dikkatinin çok kolay dağılması,
- Hem gece hem de gündüz uykuya dalmakta zorlanması ayrıca uykusunun çok derin olmaması,
- Oyun oynarken birden bir oyuncağı başkasının elinden alması ve mücadele verdiği oyuncağı kısa bir süre içerisinde bırakması,
- Gün içerisinde sürekli huzursuz kalması ve sürekli ağlaması,
- Kontrol edilmeye sevmedikleri için biberon gibi şeyleri kendileri tutmak istemesi,
- Onunla konuşurken, masal okurken veya oyun oynarken birden olduğu ortamı terk etmesi veya sebepsiz yere ağlaması/bağırması gibi belirtiler vardır.
- Bebeklerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı ve Tedavisi Nedir?
Söz konusu belirtileri taşıdığı düşünülen bebekler, ebeveynleri tarafından gözlem altında tutulmalı ve gerektiğinde bir uzmana danışmalı ve hatta desteğine başvurmalıdır. Tıbbi olarak bebeğe veya çocuğa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu teşhisi koyulabilmesi için çocuğun en az 6 yaşına gelmiş olması gerekir ve uzman ile olan görüşmeye çocuk ile ebeveynler beraber katılmalıdır. Uzman, çocuğun durumu hakkında ayrıntılı öyküyü ailesinden dinleyip, gerekli olan bazı testler yaparak tanıyı koymalıdır. Ancak bunun dışında profesyonel bir yardım almadan önce tedavinin ailede başladığını söyleyebiliriz. Ebeveynlerin yapabileceği şeyler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Işıkları yanıp sönen, renkli ve üzerinde desenler olan bir oyuncağı ona hediye ederek, onun uzun süre bir şeylerle ilgilenebilmesini ve detayları görebilmesini sağlayabilirsiniz.
- Alınan oyuncakların belli bir alanda olmasındansa hepsinin bir odada değil, evin farklı alanlarına dağıtılması onun dikkatini çekecektir.
- Bebeğinizle oyun dışında da sık sık iletişime geçmelisiniz. Anlattıklarınızı dinlemesi ve mimiklerinizi izlemesi onun için önemlidir.
- Onlara görevler vererek günlük hayatta fark etmediği şeyleri görmesini sağlayabilir ve bu da onun algılarını harekete geçirecektir. (Örneğin, 1-2 yaşında olan bebeğinizden bezini değiştirmeden önce ondan temiz bez istemek)