Zorbalık nedir?
Zorbalık çeşitli bağlamlarda da meydana gelmekle birlikte özellikle okullarda yaşanan oldukça yaygın bir şiddet türüdür. Güçlü olan bireyin kendi kazanç ve memnuniyeti için kendisine karşı koyamayacak kadar güçsüz olana tekrarlayan ve acı veren nitelikte fiziksel, psikolojik, sosyal veya sözel saldırılarda bulunmasıdır. Bir başka deyişle, kendilerinden yaşça daha küçük ya da fiziksel olarak daha güçsüz olan öğrencilerin yaşça büyük ya da güçlü olan öğrenciler tarafından hırpalanması ya da küçük düşürülmesi anlamına gelen zorbalık; anaokulundan liseye hatta üniversiteye kadar birçok alanda büyük ölçüde sorun teşkil eden boyuttadır.
Bir eylemin zorbalık olmasındaki temel ölçütler arasında;
- Kasıtlı olarak zarar verme amacıyla saldırgan davranışlarda bulunulması
- Bu olumsuz eylemlerin bir kez değil, sürekli bir şekilde uyguluyor olması
- Taraflar arasında güç dengesinin eşit olmaması
- Çoğunlukla sistematik ve organize davranışlardan oluşması yer almaktadır.
Zorbalık olaylarına karışan öğrenciler ve özellikleri
Zorbalar: Kendilerinden daha güçsüz olan öğrencilere zorbaca davrananlar.
Kurbanlar: Kendilerinden daha güçlü öğrencilerin zorbalıklarına uğrayanlar.
Hem zorba hem de kurban olanlar: Zaman zaman zorbalık yapan, bazen de başkalarının zorbalığına uğrayanlardır.
Zorbalık Türleri
Fiziksel zorbalık: Isırma, saç çekme, vurma, itme, dürtme veya çekme biçiminde fiziksel tacizlerde bulunma, haraç kesme, tekmeleme ya da tokat atma, dövme, odaya kilitleme, yumruklama, tırmalama, tükürme, korkutarak özel eşyalara zarar verme ya da el koyma, vb.
Sözel zorbalık: Rahatsız edici telefon görüşmeleri, korkutma, şiddet içerikli tehditler, isim takma, sataşma, sosyoekonomik seviye ya da zeka seviyesi bakımından alay etme, mağdurun ailesine hakaret etme, cinsel anlamda istismar edici sözler söyleme, okulun dışında veya çevresinde korkutma, yanlış veya kötü niyetli dedikodular yayma, vb.
Sözel olmayan zorbalık: Acımasız bakışlar ve çeşitli el hareketleri, arkadaş ilişkilerini etkilemek ya da arkadaşlıkları bozma, genellikle kasti ve sistematik bir şekilde bir kimseyi arkadaş olarak kabul etmeme, yok sayma, çirkin notlar gönderme, çeşitli yerlere mağdurlar hakkında çirkin sözler yazma vb. Bunlar fiziksel ya da sözel zorbalığa eşlik edebilir.
Zorbalığın Nedenleri
- Kişinin mizacı ve kişiye isteklerini saldırganlık dışında başka yollarla da elde edebileceğini gösterecek birilerinin olmaması bu davranışın ortaya çıkmasında büyük rol oynamaktadır.
- Fiziksel güç kullanımının sorun çözme yöntemi olarak uygulandığı ailelerde, çocuklar ve gençler bu davranışı model alarak kendilerinden yaşça küçük ve güçsüz kişilere de aynı şekilde davranabilirler.
- Anne, baba, öğretmen ve arkadaşlar zorbalığa her göz yumduklarında aslında örtülü olarak çocuğa ya da gence zorbalığın işe yaradığı mesajını vermektedirler.
- Kendileri hakkında olumludan daha çok olumsuz sözler duyan çocuklar ve gençler başkalarına saldırarak kendilerini iyi ve güçlü hissetmeye çalışırlar. Olumsuz da olsa bir şekilde dikkat çekmek onlar için önemlidir.
- Genellikle gençler belirli bir akran grubunda yer alabilmek için de zorbalık yapabilirler. Çete şeklinde de görülebilecek bu gruplar okul ortamında göz önünde olmaktan çok fazla keyif alırlar.
ZORBALIK DAVRANIŞININ SONUÇLARI
Davranışa maruz kalan çocuklar: Benlik saygısını yitirirler ve bunu geri kazanmak yıllarca sürebilir. Kendine ve diğerlerine olan güvenini yitirebilirler. Kendilerini arkadaşlarından soyutlayabilir ve yalnız kalabilirler. Depresyona girebilirler. Devamsızlığı artabilir ya da okulu terk edebilirler. Öfkesini başka çocuklara yönlendirebilirler.
Zorbalık davranışı gösteren çocuklar: Yardım edilmezse ileriki yıllarda da başkalarının üzerindeki güçlerini kötüye kullanmaya devam eder ve başkaları için büyük bir tehdit oluşturabilirler. Bu davranışlarından dolayı yalnız kalabilirler. Başkalarıyla iş birliğinin yarattığı mutluluk, manevi tatmin gibi olumlu duygulardan yoksun kalabilirler.
Zorbalık davranışlarına şahit olan çocuklar: Kendilerini güvende hissetmeyebilirler. Kendilerini savunmak için sürekli tetik halinde olabilirler. Etraflarında olup biten şiddet davranışlarından dolayı mutsuzluk, üzüntü, korku, umutsuzluk gibi olumsuz duygulara sahip olabilirler.
Günümüzde sıklıkla okul çağı çocuk ve gençleri arasında saldırganlık olaylarının yanı sıra saldırganlığın bir türü olan zorba davranışlar görülmektedir. Yaşamış ya da yaşıyor olduğunuz bu deneyimler sağlığınızı, ilişkilerinizi, gündelik hayatınızı etkiliyorsa, bir ruh sağlığı uzmanından yardım almayı düşünebilirsiniz.
PSİKOLOG GİZEM DENİZ ER