Öfke Nedir?
Öfkenin oluşturduğu kaos ve problem durumu insanları öfke kontrolü nasıl yapılır sorusuna yöneltmekte. Öfke Kontrolü konusuna değinmeden önce öfke nedir onu inceleyelim. Öfke, doğal ve evrensel bir duygudur. Duygu odaklı terapi yaklaşımından yola çıkacak olursak öfke birincil bir duygudur. Elde etmek istediğimiz ya da hakkımız olduğu düşündüğümüz şeyin elde edilememesine ve engellenmesine karşı gösterdiğimiz duygusal bir tepkidir. Öfke, kişiden kişiye değişiklik göstermekle birlikte öfke durumları da kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Örnek olarak, bir kişinin bireysel bir tehdit olarak gördüğü bir duruma başka bir kişi ise gülüp geçebilmektedir. Öfke sağlıklı bir şekilde yönetildiği taktirde yapıcı bir duygusal tepkidir. Öfke sağlıklı bir şekilde yönetilmediğindeyse saldırganlık, yıkıcılık ve tahrip edicilik gibi durumları da beraberinde getirir. Öfke duygusunun kontrol edilmediği noktalarda kavga, savaş, terör, şiddet ve sosyal ilişkileri olumsuz etkileyen başka olaylara neden olmaktadır.
Öfke her duygu gibi yapıcı bir duygudur. Sağlıklı bir şekilde dışa vurulamadığında öfke kişinin içerisinde büyüyebilir ya da sönebilir. Olumlu ya da olumsuz diğer duygular gibi öfkenin de belirli bir ömrü vardır. Bu duygunun bireyin kendisine ve çevresine yansımaları genellikle olumsuz olduğu için kabul edilmesi de pek kolay olmamaktadır. Öfke kabul edilmediğinde ise yakın ilişkilerdeki kişiler öfkenin nedenini ve öfkelenen kişiyi anlamlandırmakta güçlük çekebilirler. Öfkenin nedenleri iki başlık altında incelenebilir. İçsel nedenli öfke ve dışsal nedenli öfke.
İçsel Nedenler
Bireysel sorunlarımız, kuruntularımız, travmatik deneyimler, olumsuz olaylar yaşamak, kişilik bozukluklar vb.
Dışsal Nedenler
Kişiler (kendisi, anne-baba, çocuk, arkadaşlar) olaylar (çatışma, engellenme, haksızlık) durumlar (trafik, randevu, iş, okul) olabilir.
Öfkenin Bireylere Etkileri Nelerdir?
Öfke duygusunun sonucunda bireylerde iki tepki biçimi ortaya çıkabilir. Bunlar arasında öfkenin içe yönelmesi ve dışa yönelmesi şeklindedir.
Öfkenin İçe Yönelmesi
Bazı kişiler öfkelerini ifade etmekte güçlük çekerler. Kendilerine ait kurallarının ve ölçülerinin olması nedeniyle öfkeyi dışa vurmaya engel koyarlar. Bu kişiler öfkelerini çoğunlukla pasif bir şekilde gösterirler. Küsme, somurtma, surat asma, yalnız kalma, odaya kapanma, ağlama gibi davranışlar sergilerler.
Öfkenin Dışa Yönelmesi
Öfkenin sözel olarak ifade edilmesidir. Ancak bu ifade bir volkan patlaması gibi kontrolsüz bir şekilde gerçekleşir. Öfkelerini bu şekilde ifade eden kişiler için ilişkilerine sorun yaşamaları, herhangi bir topluluktan ya da toplumdan dışlanmaları kaçınılmazdır.
Öfkeye neden olan problemlerin bireyde devam etmesi, öfkenin uygun olmayan yöntemlerle ifade edilmesi sonucundan bir süre sonra bu duygu bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığını tehdit eden bir duruma dönüşebilmektedir. Öfkelenen kişi hem ruhsal hem fiziksel olarak farklı belirtiler gösterebilir.
Bu belirtileri şu şekilde sıralayabiliriz;
- Yoğun stres ve gerginlik
- Kalp atışlarında artış
- Kan basıncının yükselmesi
- Nefes alıp vermede düzensizlik
- Şiddet göstermeye yatkınlık, öfke halini kişiden ve bir eşyadan çıkarma
- İletişim bozukluğu
- Sabırsızlık
- Düşünmeden konuşma, bağırarak konuşma
Peki Öfke Kontrolü İçin Ne Yapabilirim?
Öfkenin ifade edilme şekli ve kontrolü bireysel özelliklere, kültürel özelliklere, beklentilere, öğrenilmiş davranışlara, ailenin davranış şekillerine, eğitim durumuna, yaşa ve cinsiyete göre farklılık gösterebilmektedir. Bu sebeple öncelikli olarak; öfke duyduğunuz sırada bedeninize gelen sinyalleri fark etmeye çalışın. Öfkelendiğiniz zaman bulunduğunuz ortamdan uzaklaşmaya çalışın ancak karşınızdaki kişiye sakinleştikten sonra geri döneceğinizi belirtin. Duygu ve düşüncelerinizi ifade ederken net olmaya çalışın. Kelimelerinizi, jest ve mimiklerinizi buna göre seçin. Öfkelendiğiniz ve pişman olduğunuz bir durum yaşandıysa hangi noktada olursanız olun özür dilemeyi bilin ve pişmanlığınızı göstererek telafi etmeye çalışın. Tüm uğraşlarınıza rağmen hala öfke kontrolü sağlayamıyorsanız bir uzmana danışabilirsiniz.
Çukurova Aile Danışma Merkezi olarak Psikolog ve Psikolojik Danışmanlarımız bireyin yaşamış olduğu probleme yönelik bireysel bir yapılandırma oluşturmaktadır. Bireyin anlaşılmasına alan tanıyarak duygu, düşünce ve davranışlarına yönelik çalışmalar yürütmekteyiz. Sağlıklı bir şekilde öfke kontrolünü sağlayabilmek adına danışanlarımıza günlük hayatta uygulayabilmeleri için öfke ile başa çıkabilmesine yönelik birtakım beceriler kazandırmaktayız. Öfke ile baş edebilmek istiyorsanız kurumumuzda çalışan Psikologlarımızdan randevu alarak öfke kontrolü konusu için bizimle iletişime geçebilirsiniz.