Çocukluk döneminde çocuğun dili olan oyun, çocukların hayatının temel ve vazgeçilmez parçalarından biridir. Ayrıca çocuğun erken dönem sosyalleşmesi ile dil gelişiminin de ayrılmaz bir parçasıdır çünkü çocuklar, hayata dair birçok şeyi oyun oynarken öğrenirler.
Çoğunlukla çocuğun bilişsel, duygusal, sosyal ve fiziksel gelişimleri oyun ile desteklenmektedir. Çocuklar, oyun oynarken değişik sosyal rolleri deneyebilirler. Oyun esnasında kaygılarını dışa vurma gibi durumlarla birlikte başka nesnelerle ya da insanlarla ilişkilerini inceleme gibi durumlar mevcuttur. Dolayısıyla çocuk için oyun, gerçek hayatı öğrendiği ve o hayata hazırlandığı güvenli bir alandır.
- Çocuklar İçin Oyun Nedir?
Oyun; çocuğun deneyimleyerek kendi kendine öğrenmesini sağlayan, eğlenmek ve eğitmek amacıyla yapılan, bazen kuralları belirlenmiş olan, bazen de kendiliğinden gelişen ve mutluluk, coşku, heyecan, merak duygularını da içinde barındıran davranışlardan oluşan bir etkinliktir.
Oyun, çocukların sağlıklı ve dengeli gelişimi için önemle yer alan bir etkinliktir. Çocuk, kendi kendine veya çevresindeki arkadaşları ile her alanda oyun oynamanın ve sosyalleşmenin bir yolunu bulur. Oyun sayesinde düşünce, duygu ve ilişkiler açısından kontrol kazanır.
Oyun, gönüllü bir aktivitedir. Bu nedenle oyun terapisi, çocukların yaşadığı birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılan yöntemlerden biridir. Otizmli çocukların da psikolojik gelişmelerine destek vermek amacıyla uygulanan oyun terapisi, en etkili yöntemlerden biridir.
- Otizm nedir?
Otizm, tıp dilinde ise Otizm Spektrum Bozukluğu olarak bilenen hastalık; genellikle 2-3 yaş aralığındaki çocuklarda ortaya çıkan ve hayat boyu devam eden, temel olarak sözel veya sözel olmayan iletişimde ve sosyal ile oyun ilişkilerindeki bozukluk, zorluk ya da kısıtlılık olarak tanımlanan gelişimsel bir bozukluktur. Otizmli çocukların genel özelliklerine bakıldığında;
- Göz teması kurmada kısıtlılık,
- Ses tonlarının tekdüze olması,
- Hayal gücü ile birlikte oyun oynamada zayıflık,
- İletişim için konuşmayı kullanmama ve konuşmada gecikme yaşanması,
- Sözel veya sözel olmayan dilde/konuşmada bozulma,
- Konuştuğu zaman kalıpsal bir şekilde konuşması,
- Soyut düşünmede bozukluk,
- Fiziksel teması sevmeme,
- Bir objeye aşırı bağlanma ve o objenin bir parçasına takıntılık yapabilme gibi belirgin özellikler taşır.
- Otizm Hastalığının Tedavisi Nedir?
Otizm hastalığının, kesin bir tedavisinin olmamasıyla birlikte erken teşhis ve tedavi büyük bir önem taşımaktadır. Uygulanan tedaviler arasında oyun terapisi, konuşma terapisi, motor yeteneklerini arttırmaya yönelik terapiler ve sosyal iletişim becerisini tekrardan kazandırmaya yönelik terapiler yer alır.
- Otizm ve Oyun Terapisi
Otizmli çocuklar için en doğal öğrenme yolu oyunlardır. Oyunlar, otizmli çocukların kendilerini keşfetmesinde ve ifade etmelerinde yardımcı olmaktadır.
Otizmli çocuklar, duyduklarını ve gördüklerini sınayan, deneyen ve pekiştiren davranışları oyun terapisi sayesinde yapabilmektedir.
Ayrıca otizmli çocuklarda bozulmuş oyun davranışı en temel belirtilerden biridir. Otizmli çocuklar, diğer bireylerle (anne-baba veya akranları) oynamaktan çok kendi başına aktivitelerde bulunmayı tercih ederler. Oynadıkları oyunlar, genellikle tekrarlayıcı hareketler şeklinde görüldüğünden; üretmeye ve tamamlamaya yönelik değildir. Ayrıca oyuncakları sallamayı, dizmeyi tercih ettiklerinden dolayı oyuncakları, görevine uygun kullanmazlar.
Otizmli çocuklarda, gelişimsel ilerlemelerini desteklemek amacıyla kuralları başkası tarafından belirlenmiş olan ve gruplar halinde oynanarak katılımını sağlayan oyunlarla veya bazı sembolik oyuna benzer oyunlar oynasalar da bu oyunlarda yaratıcılığı, esnekliği ve akıcılığı gözlemlemek çoğunlukla zordur.
Otizmin en önemli etkisi olan çevre ile iletişim, oyun terapisinin en uygun şekilde çocuk üzerinde uygulanmasıyla birlikte zamanla ortadan kalkmaya başlar. Oyun terapisi sayesinde otizmli çocuklar, duygu ve düşüncesini çok rahat bir şekilde ifade etmeye başlarlar ve deneyimlerini de oyun aracılığı ile kazanırlar. Ayrıca ileriki zamanlarda sürdürmeye devam edeceği uğraşlara ve rollere oyun sayesinde hazırlanmaktadır.
Çocuklar, dış dünya ile kendi iç dünyası arasında yolculuk yaparlar. Bu yolculuk sırasında kendilerini ifade etmesi için en iyi alanı yaratan oyun ise, otizm tedavisinde çok etkilidir. Bu nedenle de çoğu otizmli çocuğun tedavisinde oyun terapisi önerilmekte ve uygulanmaktadır.
- Otizm’de Uygulanan Oyun Terapisinde Kullanılan Oyun Yöntemleri Nelerdir?
Dır-Floortime: Floortime yani “yerde oyun” adının verildiği bir yaklaşımdır ve otizm spektrum bozukluğu, dil ve konuşma bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, gelişimsel gerilikler, duygusal ve dürtüsel sorunları olan çocuklar ve onların aileleri için geliştirilmiş bir programdır. Burada temel amaç; anne ve babanın çocuklarını tanıyıp onlar ile doğru iletişim kurabilmelerini sağlamak ve günlük yaşamda karşılarına çıkan kısıtlılıklarla baş edebilmelerini sağlamaktır.
Eteçom: ETEÇOM yani Etkileşim Temelli Erken Çocuklukta Müdahale Programı olarak adlandırılan ilişki temelli bir yaklaşımdır. Birincil bakım verenin (çoğunlukla anne) çocukla etkileşiminin niteliğini geliştirmeyi ve bunun yanında çocuğun bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimini ilerletmeyi hedefleyen bir yaklaşım türüdür.
Theraplay: Theraplay, bağlanma ve başkalarına güven gibi konulara yoğunlaşan çocuk ve aile terapisi çeşitlerinden biridir. Anne ve babanın, çocuk ile arasında doğuştan var olan sağlıklı etkileşime dayanır.
Nöroplay: Nöroplay, aile ve çocuğu etkileşimini temel alan oyun temelli otizm erken müdahale programındaki bir yaklaşımdır. Buradaki amaç; çocuklarda belirlenen sosyal bozuklukların, ev ortamında sosyal oyun ile iyileştirmesidir.
- Oyun Terapisti ile Ebeveynlerin, Otizmli Çocukla Oyun Oynarken Hedefleri Ne Olmalıdır?
Otizmli çocuklarda oyun terapisi, sadece terapist tarafından uygulanmamalı; ayrıca aile ve ev ortamında da bu tedavi sürecinin devam ettirilmesi sonuçların olumlu olabilmesi için çok önemlidir. Bu nedenle, oyun terapisi süreci boyunca her iki tarafın bazı durumları hedeflemeleri gerekmektedir. Bunlar;
- Oyun sırasında sosyal etkileşimi arttırmayı,
- Çocuğun dil gelişimini desteklemeyi,
- Odak noktası ile dikkat sürelerinin artmasını sağlamayı,
- Çocuğun tekrarlayan hareketlerini anlamlandırmayı,
- Çocuğun beceri geliştirmesiyle birlikte başarısının desteklenmesi,
- Duyusal tecrübelerini/deneyimlerini çoğaltıp zenginleştirmeyi,
- Göz temasını kurmayı bilmesini ve geliştirmeyi,
- Yaratıcılığını ve hayal gücünü kullanması için sembolik oyun oynamasını sağlamak gibi hedeflerdir.