Anne-Baba Tutumları ve Çocuklara Etkisi
Bir çocuğun gelişiminden, başarı veya başarısızlığından sadece okulu veya okulda aldığı eğitimi sorumlu tutmak doğru değildir. Bir çocuğun kişiliğinin oluşumunda etkili olan faktörler arasında okul, yaşadığı ve katıldığı çevre, genel anlamda toplumdaki sorumlulukları ve en önemlisi olan aile eğitimi faktörleri vardır. Çünkü çocukların gelişim süreçlerinde en çok etkiye sahip olan ve onların yaşamlarında hangi yöne ve ne şekilde gideceklerine yardımcı olan en önemli etkenlerden biri anne-baba tutumlarıdır. Ayrıca çocukların yaşamlarını sağlıklı bir şekilde ilerletmesi ve topluma karışabilmesi için bir aileye ihtiyacı vardır. Topluma karışabilmek için de aile içinde gördüğü eğitim dışında, daha sonraları girdiği toplumdaki insan ilişkilerini ve problemlerini çözmek gibi davranışları o aile ortamında kazanır. Ayrıca bir çocuğun kişiliğinin oluşumu ve gelişiminde temel noktanın çocukluk dönemi olduğu bilinen bir gerçektir.
Anne ve babanın sadece çocuğa karşı değil de birbirlerine karşı tavırlarının da tutarlı olması gerekmektedir. Çünkü anne ve babanın davranışları, çocuğun dış dünya ile kuracağı ilişki için önemlidir. Çocuk, ailede gördüğü davranış ve düşünceleri taklit ederek veya özümseyerek yavaş yavaş kişiliğini oluşturmaya başlar. Bu bazen olumlu bazen de olumsuz olabiliyor. Örneğin; bir anne veya babanın çocuğu gözü önünde kitap okuması çocuğu da etkiler ve çocuğun kitap okuma alışkanlığı edinmesi daha kolay olur. Fakat ailede küfür, şiddet gibi davranışların olması da çocuğun ilerde saldırgan bir yapıya sahip olabileceği gerçeğini gösteriyor.
Anne ve babanın tutumlarına bakıldığında, ebeveynlerin çocuklara karşı gösterdikleri tutumlarda kendi ailelerinden de etkilendikleri görülebilir. Bu da olumsuz veya olumlu olabilir. Örneğin; anne ve babanın aşırı baskı altında büyümüş olması, çocuklarını da ailelerinde gördükleri davranış tutumlarına göre eğitme davranışları gösterilebilir. Bunun tersi olarak da baskı altında büyüdüklerinden dolayı; çocuklarının daha rahat yaşamalarını, ‘Bana izin vermediler, ben yapamadım ama çocuğum yapsın, istediği gibi hayatını yaşasın.’ diyerek çocuğa gevşek ve yumuşak bir davranış tutumu sergileyebilirler. Ailelerin çocukları ile olan ilişkileri ve ilişkilere göre değişen davranış tutumlarının da çok çeşidi vardır. Bunlar da aileden aileye farklılık gösterebiliyor.
- Sevgi ve Eğitim Açısından Aile Tutumları
Sevgi ve eğitim, aile tarafından çocuklara verilen iki temel özelliktir. Ailenin çocuğa karşı olan sevgisi; çocuğu koruma, şefkat, merhamet gibi olumlu duyguları içerir. Eğitim ise; çocuğa karşı öğretilen bilgilerin hepsini içerir. Disiplin, sorumluluk, değer ve yargılar, görgü kuralları gibi örnekler verilebilir. Sağlıklı bir bireyin oluşması için de ailenin, sevgi ve eğitimi dengeli bir şekilde vermiş olması gerekmektedir. Sevginin aşırı veya yetersiz olması, eğitimin ise sıkı ya da gevşek olmasıyla birlikte ortaya sorunlar çıkmaktadır. Bu da çocuğun gelişiminde sorunlara neden olur.
- Aşırı Sevgi ve Gevşek Eğitim
Bu tutumu gösteren ailelerde sevgi, şımartılacak kadar çoktur fakat disiplin çok azdır. Çocuğun; her an kontrol edildiği, hiçbir sorumluluk verilmediği, karar ve davranışlarında kendisinden çok ailesinin sözü olduğu ve neredeyse arkadaşlarının bile ailesi tarafından seçildiği bir aile yapısı vardır. Bunun yanında her istediği anında gerçekleştirilen, bir dediği iki edilmeyen, ağlamasına/üzülmesine dayanılmayan, istediklerine de hiçbir şekilde sınırlama getirilmeden yapılan bir davranış tutumudur.
- Aşırı Sevgi ve Sıkı Eğitim
Burada sevgi, birinci tutumla aynı derecededir fakat disiplin daha fazladır. Çocuğa bir bebek gibi bakılmakta, istediği her şey yapılmaktadır. Bu ebeveynler çocuklarından hiçbir şey esirgemezler, çeşitli imkanlar sunarlar fakat bunun karşılığını isterler. Çocuğun her alanda ileri düzeyde başarılı olmasını ve yeri geldiğinde yaşından büyük davranmasını isterler. Başarısız olduğunda da bu, çocuğun yüzüne vurulur ve eleştirilir. Ayrıca sevgi, burada bir başarı beklentisi olarak sunulduğu için çocuk başarısız olup ailesinin kendisine olan sevgisini kaybetmekten korkar.
- Yetersiz Sevgi ve Sıkı Eğitim
Bu tutumu sergileyen aileler, çocuklarına karşı bir sevgi beslemez, merhamet ve sıcaklık göstermezler. Sıkı bir disiplin içerisindedirler ve evde çocuğun fikirleri ve istekleri önemsenmez. Çocuk sürekli aşağılanır ve en ufak bir başarısızlıktan dolayı cezalandırılır.
- Yetersiz Sevgi ve Gevşek Eğitim
Bu tür aileler çocuğa karşı ilgisizlerdir. Çocuğun ihtiyaç ve gereksinimlerini düşünmezler. Çocuk başıboş bırakılmıştır ve yeterli sevgi görmediği gibi eğitim açısından da yetersizdir. Burada çocuk, kendi yolunu kendisi bulmaktadır.
- Sevgi ve Eğitimin Tutarsız Verildiği Tutum
Burada ebeveynlerden biri çocuğun herhangi bir davranışını onaylıyorken bir diğeri buna karşı çıkabiliyor. Bu da çocuğun üzerinde dengesiz bir yapı oluşturuyor. Her şey anlık yapmakta, anlık sevinip üzülmektedirler. O yüzden kesin ve devam eden kurallar yoktur.
- Sağlıklı ve Olumlu Aile Davranış Tutumları
Aile tutumu, çocuk için çok önemlidir. Çünkü ebeveynlerin çocuklarına karşı gösterdikleri tutumlar, onların hem yaşamlarını hem de ilerde olacakları ebeveyn modelini etkilemektedir. Bu yüzden çocuğa karşı atılan her adım dikkatli ve özenli olmalıdır. Sevgi ve eğitimi dengeli ve uygun oranda barındıran ve çocuğun temel ihtiyaçlarını düşünen bir aile tutumu, sağlıklı ve olması gereken bir aile tutumudur.
PSİKOLOG YEKBUN OPAN
Randevu için lütfen arayınız.